Terug naar buiten, terug naar elkaar

Weblogbericht | 28-05-2020 | Floris Alkemade, Rijksbouwmeester

We zijn de afgelopen weken massaal thuis gebleven. We leefden voor een groot deel binnen: thuis werd naast woning ook werk, winkel en school. Het laat zien hoe flexibel we zijn, en biedt een inkijkje in een digitale toekomst. Het werkte, voor even. Want we ervaren ook steeds meer waar het knelt: niet alleen ouderen, maar juist ook jongeren voelen zich steeds vaker eenzaam. We missen fysiek contact en zien elkaar minder. Spontane ontmoetingen staan op gespannen voet met de restricties die de overheid ons in de openbare ruimte oplegt. Juist de mensen die normaal al moeite hebben aan het openbare leven deel te nemen, ervaren dit als extra last.

Lessen

Elke pandemie in de geschiedenis biedt lessen voor een gezonde leefomgeving, en dat is nu niet anders. De pest bracht steden bestrating en ommuring, cholera bracht in de negentiende eeuw riolering en stromend water. In de huidige crisis zijn we in het dagelijks leven aangewezen op onze directe woonomgeving, thuis en in onze buurt. We ontdekken (opnieuw?) hoe belangrijk een veilige, sociale, groene en toegankelijke woonomgeving is. Voor jong en oud, gezond en kwetsbaar. Voor een ommetje, een boodschap en als plek om te sporten en te bewegen. En we ervaren door het coronavirus het belang van sociale ontmoeting.

De opgave die corona daarom in onze ogen blootlegt: hoe kan onze directe omgeving ontmoeting met anderen blijvend faciliteren? Die opgave vraagt creatieve antwoorden. Ten eerste op korte termijn, als geldende restricties voor sociaal contact nieuwe uitdagingen scheppen voor het gebruik en de inrichting van onze buurten, zeker waar we dicht op elkaar wonen. Maar vooral ook daarna is ontmoeting niet vanzelfsprekend, als we opnieuw te maken krijgen met drukke, digitale en diverse levens. Het vraagt een publieke ruimte en de juiste voorzieningen die hiertoe uitnodigen, voor iedereen.

Rol ontwerpwereld

Naast aandacht van beleidsmakers, virologen en andere wetenschappers is daarvoor ook de betrokkenheid van designers, architecten en andere kunstenaars onmisbaar. De opgave van ontmoeting is immers bij uitstek een kwestie van verbeelding en ontwerp en vraagt het verbinden van diverse ideeën. Daarbij zijn de ervaringen van bewoners zelf het uitgangspunt: elk dorp en elke wijk is immers anders. Als overheid is dit het moment om naar voren te stappen en de weg te wijzen. Deze ingrijpende situatie vraagt om urgentie en prioriteit. Een overheid die mensen bij elkaar brengt om hierover na te denken in en over hun eigen omgeving. Wij doen daar graag aan mee. Als Raad voor Volksgezondheid en Samenleving en Atelier Rijksbouwmeester gaan wij de komende tijd het gesprek aan met gemeenten: hoe zijn wonen en zorg in de wijk te integreren, op een veilige én sociale manier?

Kansen Nederland

Nederland heeft bij deze opgave unieke kansen. De open structuur van de inrichting van ons land biedt ruimte voor perspectieven anders dan verdergaande verstedelijking en verdichting. Er ligt potentieel binnen-, maar juist ook buiten de Randstad. Ook zijn er maar weinig landen die zo uitstekend gepositioneerd zijn om de praktisch toepasbare kennis te ontwikkelen die nu nodig wordt. We hebben ook alles in huis om ook de kansen van digitale middelen te benutten. Als we tenminste gezamenlijk de noodzaak voelen en bereid zijn om vanuit het algemene belang open te staan voor nieuwe ideeën. Ons land kent een enorme welvaart en we voelen ons gelukkig, zijn goed opgeleid, goed verbonden met de wereld en gezegend met ontwerpers van wereldkwaliteit. Laten we die kwaliteiten de komende tijd benutten en zorgen dat de weg naar buiten, naar elkaar, veilig en toegankelijk is voor iedereen.