Laten we de nieuwe economie nú in ruimtelijke banen leiden

Weblogbericht | 10-02-2023 | Wouter Veldhuis, Rijksadviseur voor de fysieke leefomgeving

Zodra ik mij als stedenbouwkundige in het domein van de economie begeef, krijg ik steevast te horen dat onze samenleving slechts een speelbal is van een natuurkracht die economie heet. Als je de vraag durft te stellen waarom wij onze kostbare ruimte in Nederland vrijspelen voor distributiecentra, luchthavens, zeehavens, datacentra, varkensstallen, zware industrie, internationale kantoren en hotels, is het antwoord simpel: het overkomt ons, it’s the economy stupid!

Dus voeden wij de BV Nederland steeds weer met het kostbaarste wat we hebben: schone lucht, schoon drinkwater, goedkope energie en niet te vergeten onze schaarse ruimte. Dat Nederland er niet mooier en gezonder van wordt staat niet ter discussie, maar ja, economie laat zich niet sturen. Toch?

De natuurlijke voordelen hebben Nederland veel gebracht. Voor de ligging in de delta, de vruchtbare gronden, de visrijke wateren, de enorme gasvoorraad en het milde klimaat moeten we de schepper of moeder natuur heel dankbaar zijn. Maar wat als de natuurlijke condities nu zo drastisch veranderen dat de vanzelfsprekende voorsprong verdwijnt? Wat doen we als het systeem van de delta door klimaatverandering zo wezenlijk verandert dat we heel veel dingen niet meer kunnen doen zoals we deden? Dan kies je eieren voor je geld en ga je wat anders doen, zegt mijn boerenverstand.

De grote vraag is wat mij betreft: hoe verdienen wij in de toekomst ons geld? En gaat het nog steeds alleen maar over geld of staan in de economie van de toekomst ook andere waarden centraal? Net als op heel veel andere dossiers heeft de rijksoverheid de afgelopen 10 jaar op het gebied van economie en industriebeleid nagenoeg geen fundamentele gedachten voor de toekomst geformuleerd. Instandhouding en vastpakken wat voorbij kwam, was tot nu toe het devies.

En zo kan het dus gebeuren dat wij miljarden investeren in energiestructuren voor de verduurzaming van grote industriële complexen. Dat terwijl het heel goed voorstelbaar is dat wij deze niet meer nodig hebben als de economie van de toekomst circulair is.

Het RLI schetste enkele jaren geleden de contouren van een nieuwe economie met het rapport Mainports Voorbij. Dat is echter roemloos in de onderste lade van het dienstdoende kabinet beland. Nu er echter zoveel seinen op rood staan, is het hoog tijd dat we dit rapport afstoffen en alsnog de draad oppakken. Op weg naar een dubbel duurzame toekomst van onze nationale economie en industrie. Zowel passend binnen de planetaire grenzen als een toekomstvaste ruimtelijk-economische structuur.

We hebben nú een nieuw verhaal nodig waarop we ons economisch beleid kunnen bouwen en dat we door goede ruimtelijke ordening de juiste richting op kunnen geleiden. Want als ik een ding heb geleerd: de economie gedraagt zich onvoorspelbaar, maar het instrumentarium van de ruimtelijke ordening is een van de weinige dat de economische ontwikkeling wél in goede banen kan leiden.

Deze column is geschreven voor Gebiedsontwikkeling.nu