Het verhaal van Amsterdam Osdorp Zuidwestkwadrant

Christine Rink woont met man en pasgeboren kind sinds 2018 in de buurt. Zij is vooral te spreken over het grote aanbod aan voorzieningen: “Boodschappen doen? Je hebt hier alle supermarkten die je zoekt. In de oorspronkelijke winkels, zoals de slager en de groenteboer, vragen ze ‘hoe gaat het?’ als je binnenkomt. Voor kleding kan je naar het Osdorpplein, ook de sportschool is in de buurt. Je kan hier zelfs muzieklessen volgen en naar de dansschool gaan. Het biedt echt alles.” In het Zuidwestkwadrant is door de vernieuwing en de toevoeging van meer dan 1.000 woningen in de afgelopen 15 jaar, zowel de bevolkingssamenstelling als het voorzieningenaanbod veranderd. “Hier woont jong en oud door elkaar. In onze flat heb je nog de allereerste bewoners wonen, maar ook jonge gezinnen met kleine kinderen, zoals wij”. Haar eigen veranderende gezinssamenstelling heeft effect op de buurtbeleving: "Door de komst van de kleine ben ik anders naar de buurt gaan kijken. Kan hij hier spelen? Ja, dat kan. Er zijn heel veel kinderspeelplaatsen. Mijn zoon heb ik al aangemeld op het kinderdagverblijf. Ook daarvan zijn er genoeg in de buurt.”

Het Zuidwestkwadrant in Amsterdam-Osdorp is gebouwd in de jaren zestig. Vanaf de jaren negentig wordt deze naoorlogse buurt als een van de eerste buurten in de Amsterdamse Westelijke Tuinsteden vernieuwd, waarbij er veel extra woningen worden toegevoegd. Dat is het beste te zien aan de Pieter Calandlaan. Vierlaagse portiekflats zijn er vervangen door hogere appartementengebouwen. Op de begane grond waren vroeger bergingen, nu is er een veelvoud aan winkels, voorzieningen en een buurtkamer. Willem van den Bosch, die 12 jaar geleden een woning aan de Pieter Calandlaan kocht vertelt: “eerst was er bijvoorbeeld 224 I, II, III en IV hoog. Nu moeten ze vanwege de hoogbouw op hetzelfde nummer zeven of meer adressen kwijt. Dus dan wordt het 224 a t/m g."

Meer mensen in de buurt vind ik prima. Dat geeft meer sociale controle op straat en dat is goed (bewoner Monique)

De Pieter Calandlaan was een uitvalsweg en is nu een levendige stadsstraat waar de doorgetrokken tramlijn 1 nu de binnenstad met de buitenwijken van Amsterdam verbindt. Stedenbouwkundige Endry van Velzen, die supervisor van de vernieuwing was: “Voor de ontwikkeling is het doortrekken van de tramlijn cruciaal geweest. Daarmee is de buurt van stadsrand veranderd in volwaardig onderdeel van de stad.” Bewoner Han Haitsma: “Ik woon relatief rustig, ik heb uitzicht op een binnentuin met groen.” Met een blik op de gevels van de Calandlaan: “Als ik hier sta en ik denk terug naar hoe het vroeger was, ben ik blij om het te zien.” Monique: “Meer mensen in de buurt vind ik prima. Dat geeft meer sociale controle op straat en dat is goed. De grote straten in de buurt zijn na de vernieuwing een soort boulevards geworden. Dat vind ik gezellig.”

Meer woningen en voorzieningen leidt tot druk op de bestaande openbare ruimte en groen. Hoe is daar mee omgegaan? Projectmanager Dory Louwerens werkte in opdracht van het stadsdeel en betrokken corporaties lang aan de vernieuwing. “Er was hier geen scherpe scheiding tussen openbaar en privé. Het groen was van niemand. Landschapsontwerper Michael van Gessel en supervisor van Velsen hebben de vage grenzen tussen openbare, collectieve en private groene buitenruimte is aangescherpt. Collectieve binnentuinen zijn nu niet meer openbaar toegankelijk maar voor de voorbijganger zijn de tuinen nog wel te zien. Daarmee is het groene karakter van de tuinstad gewaarborgd en is de kwaliteit verbeterd. Ook zorgt de heldere begrenzing tussen privé en openbaar voor een groter veiligheidsgevoel.” Aan de randen van de buurt zijn plantsoenen diverser gemaakt met een grote variatie aan planten- en boomsoorten en speelplekken. Met de aanleg van Stadspark Osdorp en het Waterpark zijn er twee nieuwe parken aan de buurt toegevoegd.

Het is goed gemengd (bewoner Han)

Nieuwbouw van woningen had meerdere doelen. Dory Louwerens: "Het ging ons om het verduurzamen van de woningen en verbetering van de buurt. Veel plattegronden waren niet oké. Bewoners dachten: ‘wat ga ik er zelf op vooruit?’ Doordat corporaties en gemeenten afspraken konden maken over gematigde huurverhoging en terugkeergarantie verliep het herhuisvesten van bewoners vrij soepel. Daardoor konden bewoners goed betrokken worden bij de vernieuwing: "Als je huurgarantie krijgt, en licht, lucht en ruimte erbij krijgt, dan is de keus snel gemaakt." Er zijn eengezinswoningen gebouwd, maar ook hoogbouw. Daarmee is de buurt, die voorheen bijna volledig uit vierlaagse portieketagebouw bestond, diverser geworden. “Ik vind de vernieuwing goed” zegt Han Haitsma die nu zeven jaar in de buurt woont. Het is goed gemengd. Als je alleen hoogbouw bouwt wordt het snel een anonieme buurt. Door de combinatie van hoog- en laagbouw blijft de menselijke maat behouden. Door de corona-lockdown ben ik meer door de buurt gaan wandelen. Tijdens deze wandelingen zag ik dat er een goeie mix van laag- en hoogbouw is ontwikkeld,” vindt Haitsma.

Wij wilden een complete buurt maken (projectmanager Dory Louwerens)

In theorie lijkt het verdichten van naoorlogse wijken zoals het Zuidwestkwadrant eenvoudig. Er is veel onbebouwde ruimte en veel woningen zijn in bezit van woningcorporaties. Dory Louwerens: “Meer woningen toevoegen is een middel om een plan financieel rond te krijgen. “Met meer woningen neemt het financieel draagvlak voor meer maatschappelijke voorzieningen en investeringen in groen en openbare ruimte toe." Bewoners van het Zuidwestkwadrant zaten niet op een klassiek binnenstadsmilieu te wachten. Zij wilden het tuinstadkarakter behouden. Wij wilden, net als de bewoners, een complete buurt maken. ”Voor alle partijen die aan de vernieuwing werkten, vanuit de gemeente, maatschappelijke instellingen  en woningcorporaties, was een geïntegreerde aanpak van de verbetering van de buurt het uitgangspunt. Louwerens: “Naast de fysieke aanpak was een stevige sociale agenda onderdeel van het vernieuwingsprogramma. Zo is er een nieuwe brede school gebouwd: De Kikker. Dit gebouw straalt opgewektheid en positiviteit uit en biedt onderdak aan twee basisscholen en verschillende maatschappelijke voorzieningen” De gemeente en woningcorporaties wilden bestaande bewoners kans bieden om binnen de buurt te verhuizen. Daar is dankbaar gebruik van gemaakt. Bewoner Evelyn Jessurun: “Ik vind het hier fijn. Ik woonde eerst in de huur en kon door de vernieuwing hier iets kopen. Dat heb ik gedaan.”

Het is drukker én gezelliger geworden. Ik voel me er thuis (bewoner Sarah Hogenbirk)

Het Zuidwestkwadrant heeft nu een breder aanbod aan woningen en voorzieningen dan voorheen. De woon- en leefkwaliteit is verbeterd, zonder bestaande kwaliteiten en het oorspronkelijke tuinstadkarakter te verliezen. Sarah Hogenbirk kent de oude buurt ook nog, ze woont er al 33 jaar: “Ik vind het allemaal wel mooi geworden. Het is hier prettig leven. Het is drukker én gezelliger geworden. Ik voel me er thuis.” Christine Rink: “De vernieuwing brengt verjonging. Het straatbeeld wordt mooier.”