1. Wat is de Woonzorgchallenge?
De Woonzorgchallenge is een nieuw instrument voor woningcorporaties, ontwikkelaars, zorgorganisaties, gemeenten, bewoners en multidisciplinaire teams van ontwerpers, sociaal ondernemers en zorgprofessionals. Het biedt hen ruimte voor experiment en maakt brede samenwerking mogelijk. In co-creatie smeden zij een nieuwe ruimtelijke en sociale toekomst voor bestaande en vaak verouderde woonzorggebouwen. Gezamenlijk ontwikkelen zij de meest passende invulling van een locatie, inclusief een woonzorgconcept. Hierdoor ontstaat een integrale benadering van wonen en zorg, waarbij het fysieke en sociale domein samenkomen.
Revitalisatie bestaande woonzorggebouwen
Nederland vergrijst. De vraag naar zorg groeit en het aantal mensen dat zorg kan leveren neemt af. Ouderen moeten langer zelfstandig wonen met minder ondersteuning en sociaal contact. Zij lopen het risico te vereenzamen,
Veerkrachtige woonomgevingen, waarin mensen zich thuis en verbonden voelen en naar elkaar omzien, zijn hard nodig. Maar die veerkracht brokkelt juist af. Sinds de scheiding van wonen en zorg in beleid en financiering verliezen steeds meer woongebouwen aan woonkwaliteit, door het gebrek aan samenhang tussen het woon- en zorgconcept. Het betreft vaak voormalige bejaardenhuizen, woonserviceflats of andere woon(zorg)gebouwen die voor een specifieke doelgroep zijn ontworpen. Veranderingen in beheer, programma en bewonerssamenstelling hebben ertoe geleid dat de sociale samenhang en het gebruik van ontmoetingsruimten juist is afgenomen. Het gevoel van eigenaarschap en trots bij bewoners verdwijnt, ondanks de inzet en initiatieven van veel bewoners en vrijwilligers.
De potentie van deze gebouwen is echter groot. Zij liggen vaak centraal in de wijken nabij voorzieningen en zij beschikken over een groene buitenruimte en inpandige voorzieningen als een ontmoetingsruimte en keuken. Er lijken dus volop kansen te zijn om de bestaande locaties beter te benutten. Maar met verbouwen alleen zijn we er niet. De opgave is complex en vraagt om meer dan louter fysieke ingrepen. Ook verbetering van de zorg en ondersteuning voor bewoners horen onderdeel te zijn van de revitalisering van deze woon(zorg)gebouwen.
Zijn er programma's denkbaar waarin wonen en zorg elkaar versterken? Welke verbindingen kunnen er gemaakt worden met buurtorganisaties en nabije ontmoetingsruimtes? Welke verhuur- en beheervormen komen ten goede aan de gemeenschap? Welke rol kunnen (buurt)bewoners hier zelf in spelen? Kortom, hoe komen we tot verkeerkrachtige woon(zorg)locaties die bijdragen aan de leefbaarheid van de buurt?
De complexiteit van de opgave vraagt om een nieuwe kijk op de samenwerking tussen woningcorporaties, ontwikkelaars, zorgorganisaties en gemeenten. Het instrumentarium van de Woonzorgchallenge stimuleert nieuwe manieren van samenwerking door in een vroeg stadium middels co-creatie partijen anders aan tafel te brengen. Daarbij mobiliseert de Woonzorgchallenge de ontwerpkracht en expertise die Nederland rijk is om zo buiten de gangbare paden nieuwe oplossingen te vinden.
De Woonzorgchallenge brengt partijen samen
Bewoners
Bewoners moeten kunnen meebeslissen over wat er in hun woonomgeving gebeurt. Een groeiende groep wil ook een actieve rol vervullen en van betekenis zijn voor een ander. De Woonzorgchallenge nodigt bewoners uit om al al aan het begin van de planvorming betrokken te zijn.
Woningcorporaties
Woningcorporaties zijn op zoek naar manieren om bestaande woon(zorg)gebouwen toekomstbestendig te maken. Tegelijkertijd willen zij werken aan veerkrachtige buurten, waar mensen naar elkaar omkijken en waar sterke gemeenschappen kunnen ontstaan. Dit vraagt om domeinoverstijgend werken met partijen als zorgorganisaties en gemeenten. Tevens vraagt dit om een proces waarbij de corporatie kan experimenteren met een nieuwe aanpak. De Woonzorgchallenge biedt een concrete aanpak om als organisatie op innovatieve manier aan een opgave te werken en daarbij alle relevante stakeholders te laten aansluiten.
Zorgaanbieders
Zorgaanbieders in de thuiszorg, gehandicaptenzorg, geestelijke gezondheidszorg en ouderenzorg streven naar een samenleving waarin mensen met behoefte aan zorg of ondersteuning mee kunnen draaien en een betekenisvol leven kunnen leiden. Ze zien het belang in van een goed ingerichte woonomgeving die sociaal contact en beweging bevordert. Zij zoeken naar verbindingen met maatschappelijke voorzieningen in de buurt. Zorgorganisaties hebben daarnaast een voortrekkersrol in het zorgzamer maken van de samenleving. De Woonzorgchallenge faciliteert een gelijkwaardige samenwerking tussen zorgorganisaties, woningcorporaties, ontwikkelaars en gemeenten.
Gemeenten
Gemeenten hebben de ambitie om te zorgen dat iedereen een passend dak boven het hoofd heeft. De huisvesting van kwetsbare inwoners vraagt specifieke aandacht: een aangepaste woning en de juiste zorg, ondersteuning en begeleiding in de buurt. Afstemming tussen het sociale en fysieke domein vindt het liefst zo vroeg mogelijk plaats, om kansen te ontdekken en deze zo goed mogelijk te benutten. De Woonzorgchallenge verbreedt de scope van een ontwikkelopgave, van gebouwniveau naar het publieke domein, waarbij de gemeente een vanzelfsprekende partner is.
Wijkorganisaties
Wijkorganisaties zetten zich in voor het verbeteren van de leefbaarheid, sociale cohesie en het welzijn in de buurt. Dit kunnen welzijnsorganisaties zijn, maar ook bewonersinitiatieven als buurtverenigingen. Ze vertegenwoordigen de belangen van bewoners en fungeren als schakel tussen de buurt, de gemeente en andere betrokken partijen bij veranderingen in de wijk. De Woonzorgchallenge ondersteunt en faciliteert deze samenwerking.
Hoe werkt het instrument?
De Woonzorgchallenge behelst een procesaanpak in de initiatieffase van een project. Het is een co-creatieve aanpak voor de conceptontwikkeling van een woonzorglocatie.
Het co-creatieve ontwerpproces wordt gecombineerd met de selectie van een multidisciplinair ontwerpteam. Het proces bestaat uit vijf stappen die per opgave ingevuld worden samen met de stakeholders.
