Leen Gorissen: Kunnen we de aarde weer heel bouwen?
Als je mensen vraagt waar ze het meest opleven en tot rust komen, dan is het antwoord steevast: ‘in de natuur’. Dat is een uitspraak om bij stil te staan. Waarom bereiken we dit niet in de gebouwde omgeving? En waarom vervangen we de rustgevende, gezondheidsversterkende en ons in vervoering brengende natuur door een gebouwde omgeving die deze eigenschappen niet bewerkstelligt?
De wetenschap liegt er niet om. Meer dan duizend studies tonen aan dat de natuur een bijzonder positief effect heeft op ons gemoed, onze gezondheid, onze creativiteit en zelfs op onze cognitieve vaardigheden. De natuur boost ons immuunsysteem en revitaliseert. Ze verlaagt onze stresshormonen en verhoogt ons geluksgevoel. Stel je voor dat we deze eigenschappen zouden kunnen bereiken in onze gebouwde omgeving. Dat een wandeling in de stad even revitaliserend en ontspannend is als een wandeling in het bos.
Een andere bouwlogica
Om dit te bereiken is het nodig om een andere ontwikkelings- en bouwlogica te hanteren. Eéntje waar niet euro’s maar ‘het leven’ centraal staat. Eéntje waar kostenefficiëntie niet ten koste gaat van levenskwaliteit. Want vergis je niet, de dominante bouwpraktijk is niet alleen onduurzaam, ze is ook bijzonder onvriendelijk voor het leven. Onze woningen zitten vol toxische lucht, onze steden maken ons dommer en onze productieprocessen verstoren het klimaat. De gangbare bouwcultuur is onhoudbaar. Het is een ziekmakend en terminaal systeem.
Laat de planeet beter achter dan dat je haar gevonden hebt, dat is hoe het leven op aarde werkt.
Toekomstbestendig bouwen met NI
Als we naar de geschiedenis van de aarde kijken, dan is er één patroon dat overal terugkomt. Walvissen koelen het klimaat, paddenstoelen maken regen, termieten vergroenen de woestijn en bevers onderhouden grondwatertafels. Laat de planeet beter achter dan dat je haar gevonden hebt, dat is hoe het leven op aarde werkt. Dit grondbeginsel is wat ik Natural Intelligence, of NI, noem. Het is niet optioneel. Het is wat de overlevingskampioenen onderscheidt van de fossielen. Het is de kunst en kunde om te overleven en floreren op een continu veranderende planeet met eindige grondstoffen. Het is hoe de biotische (levende) wereld de abiotische wereld levensbevorderlijk vormgeeft. En dat is precies wat er ontbreekt in de huidige bouwpraktijk.
Gezondheid en levenskwaliteit centraal
Hoe zou onze bouwcultuur er uit zien als het vanuit de NI-logica ontworpen wordt, als onze bouwcultuur de Aarde gezonder achterlaat? Als gezondheid en levenskwaliteit, niet alleen van de mens, maar van al het leven op aarde, centraal staat. Als bouwen niet langer draait om huisvesting en gebouwen, maar —zoals Kees Klomp aangeeft— om de creatie van verweven waarde op een verweven aarde. Een gebouw is dan niet langer een dak boven ons hoofd, maar een laadstation, een levenselixir waar de bewoner vitaliteit, levenskracht en levensvreugde kan tanken. Het is niet alleen een constructie die ons beschermt tegen de elementen, het bouwsel beïnvloedt de elementen ook positief in de zin dat het de condities creëert voor een levensvriendelijk klimaat, net zoals de walvissen, fungi, termieten en alle andere overlevingskampioenen doen. De stad bestaat dan niet langer ten koste van de natuur, maar is natuur. Ze produceert zuurstof, reguleert het klimaat, circuleert grondstoffen en regenereert leven.
‘de mens als verweven in plaats van verheven soort.’ : Leen Gorrissen
Leen Gorissen, PhD in Biologie en oprichtster van het Centre4NI, is gespecialiseerd in transitiekunde, duurzaamheid en natuur-geïnspireerde en regeneratieve innovatie. Voorheen werkte Leen als coördinator transitie onderzoek voor VITO België. Ze is een veelgevraagde spreker, evaluator voor de Europese Commissie, bootcamp facilitator, trainer in systeemdenken en regeneratieve ontwikkeling en auteur van het boek ‘Building the Future of Innovation on millions of years of Natural Intelligence’.