Jessica den Outer: De natuur als volwaardige stakeholder (met rechten)
Het verbeeldende woord 'natuurinclusief' wint terrein in een tijd waarin duurzaamheid en ecologische bewustzijn centraal staan. Deze term, dat ook centraal staat binnen het programma 'Een Nieuwe Bouwcultuur', nodigt ons uit om verder te kijken dan traditionele ontwerp- en bouwmethoden. Het vraagt om een paradigmaverschuiving waarbij de natuur niet langer als een bijzaak wordt gezien, maar als een volwaardige stakeholder.
We leven in het Antropoceen, een tijdperk gedomineerd door de (negatieve) menselijke invloed op de aarde. Op veel plekken zien we dat de mens centraal staat: in de samenleving, in het recht en in beleid.
Echter vindt er langzaam een verschuiving plaats. De term natuurinclusief hint daar al op.
De mens als integraal onderdeel
Steeds meer jonge generaties benadrukken dat zij een heel andere blik op de wereld hebben. Zo zien velen de mens niet langer als heerser over de rest van de natuur of als een entiteit bovenaan de hiërarchische ladder van Aristoteles, maar als een integraal onderdeel van het ecosysteem.
Ecocentrisch denken
Dit valt onder de verschuiving van antropocentrisch naar ecocentrisch denken. Hierbij wordt het ecosysteem, in plaats van enkel de mens, centraal gesteld. Dit perspectief ziet de mens als een integraal onderdeel van het gehele ecosysteem. De balans moet bewaakt worden tussen alle natuurlijke entiteiten: mens, plant, dier.
Rechten van de Natuur
Een uitdrukking van dit ecocentrische gedachtegoed zijn de Rechten van de Natuur. Dit filosofische en juridische concept erkent dat de natuur, net als de mens, inherente rechten heeft. De natuur, in al haar vormen, heeft recht op integraal respect voor haar bestaan en voor het onderhoud en de regeneratie van haar evolutieprocessen. Het promoot de idee dat de belangen van de natuur vertegenwoordigd moeten worden, bijvoorbeeld door voogden, om deze in besluitvormingsprocessen te waarborgen.
Burgerschap
Natuurinclusief denken en handelen gaat hand in hand met de Rechten van de Natuur. Het dwingt ons na te denken over onze interactie met natuurlijke entiteiten zoals beekjes, bomen, en dieren, en erkent hun recht op bestaan. Een treffend voorbeeld van deze filosofie in actie is te vinden in een buitenwijk van San José in Costa Rica. In 2020 kregen bestuivers zoals vleermuizen, vlinders en vogels 'burgerschap' toegewezen, een actie die niet alleen tot een nieuwe manier van denken over deze wezens leidde maar ook tot een innovatieve wijkplanning die de natuurlijke bewoners van de stad erkent en respecteert. Want ook deze burgers hebben recht op hun eigen groene oases in de wijk.
Stakeholders
Om natuurinclusief te denken, moeten we een breed spectrum aan stakeholders overwegen, van wateren en bomen tot insecten. Het vereist een lange termijn visie op de impact van projecten, waarbij de natuur als een gelijkwaardige partner wordt gezien. Dit betekent niet alleen het minimaliseren van schade, maar ook actief bijdragen aan het welzijn en floreren van de natuurlijke omgeving.
Rechten van natuurlijke entiteiten
Natuurinclusief denken vind ik zelf nog niet voldoende, want om de natuur als volwaardige stakeholder mee te nemen in onze besluitvorming, moeten we daarvoor ook praktische instrumenten inzetten. Kunnen we bijvoorbeeld de rechten van natuurlijke entiteiten erkennen of een plek aan tafel creëren voor de stem van de natuur in het maken van ontwerpplannen? Mijn pleidooi zou zijn om te durven innoveren en pionieren. Daar daag ik u graag tot uit!
Bio
Jessica den Outer (1996) heeft een achtergrond in milieurecht en is sinds 2017 betrokken bij de internationale beweging voor Rechten voor de Natuur. Den Outer schreef mee aan internationale rapporten van de Verenigde Naties over dit onderwerp. In Nederland pleit zij voor erkenning van Rechten voor de Natuur en is zij bijvoorbeeld een van de initiatiefnemers achter de Maas in de Wet. In het voorjaar van 2023 verscheen haar boek ‘Rechten voor de Natuur’ (Lemniscaat) waarin zij de verhalen achter wereldwijde voorbeelden van Rechten voor de Natuur vertelt. Op 21 maart 2024 werd haar ‘Stichting Rechten van de Natuur’ gelanceerd waarmee ze de burgerbeweging voor dit onderwerp nog meer op gang brengt. Voor haar inzet voor natuur behaalde zij meerdere prijzen, waaronder het Duurzame Lintje in 2023. In 2019 werd den Outer als één van de jongste experts op dit gebied aangewezen door de Verenigde Naties.