Hands-on recepten voor stationsomgevingen

Nieuwsbericht | 06-01-2016 | 16:45

Het Loket Knooppunten is ontstaan vanuit verbazing, zegt Rients Dijkstra. ‘Met name voor de kleine stations geldt dat de omgeving er vaak desolaat uit ziet. Hoe kan dit beter?’ Rients Dijkstra betoogt dat er een directe lijn is tussen goede stationsomgevingen en rijksdoelstellingen als leefbaarheid en omgevingskwaliteit, in relatie tot economie en welvaart. ‘Met betere benutte OV-verbindingen gaat de agglomeratiekracht omhoog, wat weer bijdraagt aan de economie.’ Het Loket Knooppunten is daarbij praktisch ingestoken, een ‘oefening in samenwerking’. ‘We willen sneller en effectiever zijn in een omgeving die als ingewikkeld wordt ervaren. Hoe kunnen we hands-on recepten ontwikkelen voor stationsomgevingen?’ Zo ontstaat een kennisnetwerk waar ook andere stations uit kunnen putten.

Terug naar de kleine maat

De drie gemeenten zijn zeer positief over de resultaten die in korte tijd zijn bereikt. Kleine stappen kunnen leiden tot stimulansen met een breed effect. Dit heeft Beverwijk aan den lijve ervaren. De grote ontwikkelplannen van voor de crisis zijn met behulp van het Loket teruggebracht tot behapbare brokken. ‘We hebben ons gefocused op die planonderdelen die we als gemeente zelf kunnen oppakken. Een laagdrempelige aanpak: wat kunnen we zelf doen? Daarnaast proberen we partijen te verleiden om ook te investeren. Het is misschien niet groots en meeslepend, maar we hebben geleerd dat je ook met kleine stapjes een groots resultaat kunt halen.’ Zo is de sleetsheid van de openbare ruimte rondom het station aangepakt en de groenstructuur rondom het station verbeterd. Met standplaatsvergunningen voor horeca is de verblijfskwaliteit aangepakt en ook de verbindingen met de winkelstraat, de haven en de meubelboulevard zijn verbeterd. Met als resultaat een versterkt knooppunt: ‘Beter aangesloten op de A22, de bus en fietsenkelder. De inrichting van het stationsplein is inmiddels afgerond.’

Ontwerpend onderzoek

In Weesp is het station onderdeel van het grootschalige OV-SAAL-project van Rijkswaterstaat. Het station moet in dat kader worden verplaatst. Ook is achter het station een grootschalige gebiedsontwikkeling de Bloemendalerpolder gepland. Met het Loket zijn modellenstudies gedaan en no –regret voorstellen, zoals slim onderhoud, logische routes faciliteren en ingrepen met direct effect waaronder ruimere fietsenstallingen. Het station is bovendien in een groter kader geplaatst als onderdeel van een visie op de de stad en de verbinding met de Vecht. Ontwerpend onderzoek speelde voor beide schaalniveaus een belangrijke rol. Stakeholders zijn hier ook bij betrokken in gebiedssessies. Met ingrepen zoals het busstation naar de andere kant verplaatsen is de barrièrewerking van het stationsgebied verminderd.

Knopen waar het licht aan is

Voor Hoofddorp is het station niet meer alleen een plek waar treinen stoppen, het stationsgebied moet een anker vormen in het netwerk van de metropool. Er is veel geïnvesteerd in de relatie met de omliggende gebieden, zoals de transformatie van kantorengebied Beukenhorst-West. Om het station heen is een cirkel getrokken waarbinnen de verbindingen zijn aangepakt, een gebied dat is geörienteerd op het stationsplein. ‘Het gaat over het creëren van routes en knopen; plekken waarvoor je moet zorgen dat het het licht aan is.’ Dat betekent investeren in de verblijfskwaliteit: het moet er leuk zijn. Ingangen van het station en complexe routes zijn aangepakt. In het gebied zijn ‘prikkers’ gezet, plekken waar ook anderen moeten gaan meedoen, bijvoorbeeld tijdelijke horeca. ‘De samenhang van het knooppunt moet worden doorgetrokken, de stad in. Er moet een uitstraling komen naar de vastgoedeigenaren in het gebied.’ De strategie van met alle partijen te gaan praten heeft de positieve situatie opgeleverd dat iedereen nu ook wil meedenken over de toekomst van het station.

Lessen en successen van het Loket

Bij alle knooppunten is er een positieve ervaring met de stapsgewijze, adaptieve ontwikkelmethode. ‘Het eigen kunnen moet de motor worden voor de gebiedsontwikkeling rondom het station. Niet meer één groot plan waarin alles aan elkaar vastzit en dus alles moet lukken.’ Dat betekent dat de entrée, de groenstructuur, de inrichting van de openbare ruimte op orde moet zijn. ‘De omgeving is belangrijker dan ontwikkelaars en grote instituten.’ Lastig is het nog wel om die aanjaagfunctie in een kleine gemeente goed te organiseren. Een ontwikkelstrategie vraagt om ambitie én snelheid. ‘De aanjaagfunctie vanuit het Loket was voor ons zeer welkom; zo konden we steeds een stapje zetten naar een volgende fase.’ De focus op levendigheid en beweging is belangrijk. ‘Door inrichting maar ook door evenementen kunnen we mensen binnen halen, het gebied weer een verhaal geven.’

Doorgaan met aanpak

Een belangrijke functie van het Loket is het scheppen van ruimte: ‘De ontwerper fungeert als breekijzer, stakeholders kunnen hun hart luchten en dat vertalen naar een plan’. Door intermediair te zijn geeft de ontwerper de gemeente de ruimte om de beste uitgangspositie te kunnen bieden. Voor de politiek is de betrokkenheid van de Rijksadviseur van belang, bijvoorbeeld om budget vrij te spelen maar ook om positieve energie om te zetten in actie. Voor bestuurders en andere betrokkenen werkt het Loket vaak als een eyeopener. Welke kwaliteiten zijn er, hoe kun je die verder uitbuiten? Ook I en M is content met de aanpak van het Loket Knooppunten. Emiel Reiding, hoofd Strategie DG Bereikbaarheid van I en M: ‘ Er ligt een grote meerwaarde in de koppeling van vervoerswaarde en ruimtelijke kwaliteit. Ik geloof in de ruimtelijke manier waarop Rients Dijkstra naar knooppunten kijkt. We gaan dan ook zeker door met deze aanpak.’

 Zie ook onderstaande nieuwsberichten & publicaties.