Repair with gold

Aan de hand van uiteenlopende activiteiten wordt vanuit een verbindende, innovatieve en voorbeeldwerkende rol gezamenlijk op zoek gegaan naar een optimistisch en inspirerend toekomstperspectief voor de gemeente. Het CRa en de gemeente gebruiken daarbij de metafoor van ‘Kintsukuroi’ een Japanse reparatietechniek voor keramiek. Hierbij worden breuken niet onzichtbaar gerepareerd, maar worden ze hersteld met lak die is bestrooid of vermengd met goud. Breuken en reparaties worden behandeld als onderdeel van de geschiedenis en de schoonheid van een object, in plaats van het te verhullen.

Inspiratie, kennis en ontwerpkracht

Het College van Rijksadviseurs en de gemeente Eemsdelta doorlopen een proces waarbij stapsgewijs gewerkt wordt met inspiratie, kennis en ontwerpkracht. De resultaten van de verschillende onderdelen van het programma worden samengevat in een toekomstperspectief, wat inspiratie en input moet opleven voor relevante beleidsdocumenten zoals de Omgevingsvisie en Woonzorgvisie. Daarnaast worden lessen en bevindingen gedeeld met andere belanghebbende zoals de omliggende gemeenten, de provincie Groningen, de Nationaal Coördinator Groningen (NCG) en het ministerie van EZK en BZK.

Activiteiten

Kennisdeling

Gemeenten, woningbouwcorporaties, de NCG en andere betrokken partijen in het aardbevingsgebied hebben inmiddels veel kennis ontwikkeld rondom de versterkingsopgave. Ook zijn stads- en dorpsbouwmeesters, welstandscommissies en individuele architecten actief in het gebied. Om gezamenlijk te blijven werken aan ruimtelijke kwaliteit op de lange termijn is het cruciaal om alle kennis en ervaringen structureel bijeen te brengen en te ontsluiten. Daarnaast worden er elders in het land ontwerpoplossingen bedacht die mogelijk ook van toepassing zijn in de Groningse context. Met werkbezoeken, lezingen, expertmeetings en workshops streeft het CRa ernaar om de ruimtelijke kwaliteit van het gebied op de lange termijn veilig te stellen.  

Tuikwerd

Tuikwerd is een typische bloemkoolwijk uit de jaren zeventig, gelegen in het zuidwesten van Delfzijl tussen het Eemskanaal en Damsterdiep. Het is een wijk met veel sociale huurwoningen, waar een aantal hardnekkige en omvangrijke opgaven op zowel sociaal-maatschappelijke als ruimtelijk niveau samenkomen. Zo komen problemen met betrekking tot armoede, criminaliteit, de impact van de toeslagenaffaire, de aardbevingsschade en stijgende energieprijzen samen met fysieke opgaven als achterstallig onderhoud aan de woningen, de openbare ruimte en een beperkte verbondenheid met de rest van de gemeente. Met het besluit de gaskraan in Groningen dicht te draaien, hoeven woningen in Tuikwerd minder ingrijpend versterkt te worden dan eerder gedacht. Wel kunnen particuliere eigenaren en(?) woningcorporatie Acantus aanspraak maken op een subsidie, wat ruimte geeft om in de woningen te investeren. Daarbij verkent de gemeente samen met Acantus de mogelijkheden voor een gebiedsgerichte aanpak voor de wijk, waarbij naast de ruimtelijke opgaven ook nadrukkelijk aandacht is voor de sociale kant. Het College van Rijksadviseurs ondersteunt de betrokken partijen bij dit traject door kennis en inspiratie in te brengen op basis van ervaringen elders in het land.
 

Atelier Delfzijl-Noord

In Delfzijl-Noord komen diverse ruimtelijke en sociaal-maatschappelijke vraagstukken en trajecten bij elkaar. Zo worden als gevolg van de aardbevingsproblematiek vrijwel alle 864 woningen in de Zandplatenbuurt gesloopt en zullen deze woningen elders in de stad worden teruggebouwd. Daarnaast wordt er nagedacht over de ruimtelijke transformatie van de wijk Bornholm, waar zich naast een grote aantal privéwoningen ook een aanzienlijk aantal woningen van woningcorporatie Acantus bevindt. Ook liggen er een aantal maatschappelijke voorzieningen in het gebied, zoals zorg- en onderwijsgebouwen, die de komende tijd hun functie zullen verliezen. Tot slot zijn er opgaven in de openbare ruimte (of: leefomgeving) met betrekking tot het verbeteren van de openbare ruimte en het (langzaam) verkeersnetwerk, verduurzaming, klimaatadaptatie en waterberging, maar ook het behoud van draagvlak voor de voorzieningen, en het versterken van de bestaande stad, natuurontwikkelingen, ecologie, sociale samenhang, participatie, bewegen & gezondheid et cetera. Om alle lopende trajecten in goede banen te leiden en beter op elkaar aan te sluiten heeft de gemeente het initiatief genomen om de Werkplaats Delfzijl-Noord in te richten. Hier werken de gemeente en woningbouwcorporatie Acantus, samen met bewoners, ondernemers en andere maatschappelijke organisaties aan verschillende programma’s en projecten ter versterking van de wijk.

Op initiatief van het College van Rijksadviseurs wordt aan de werkplaats een ruimtelijk denker en inspirator toegevoegd die vraagstukken en kansen in de fysieke leefomgeving op het gebied van wonen, publieke ruimte, waterberging, mobiliteit etc. samenbrengt. Dit heeft als doel om lopende processen beter met elkaar te verbinden en tegelijkertijd op een meer strategisch en ruimtelijk vlak na te denken over de ontwikkeling van het gebied op de (middel)lange termijn. Uiteindelijk moet dit resulteren in een toekomstperspectief dat bijdraagt aan de betaalbaarheid, beschikbaarheid, kwaliteit en leefbaarheid van Delfzijl-Noord, met 2030 als punt op de horizon. De ruimtelijk denker en inspirator werkt nauw samen met de partners, onder aanvoering van Werkplaats Delfzijl-Noord, en met de Rijksbouwmeester en zijn team als sparringpartner. Hij of zij integreert en inspireert, maar zorgt tegelijkertijd ook voor continuïteit door met een bepaalde regelmaat inhoudelijke werkbijeenkomsten te organiseren en de daaruit opgedane kennis in nauwe samenwerking met de betrokken partijen uit te werken tot een ruimtelijke visie voor het gebied.

Herontwikkeling voormalige zorglocaties

In het Groninger Zorgakkoord (2019) is afgesproken dat het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport functioneel verouderd zorgvastgoed in het aardbevingsgebied aankoopt, waarbij het Rijksvastgoedbedrijf (RVB) verantwoordelijk is voor de verkoop en het tijdelijk beheer. In de gemeente Eemsdelta gaat het om tien locaties die in aanmerking komen voor herontwikkeling en waarvoor een toekomstperspectief moet worden opgesteld. Het College van Rijksadviseurs levert een inhoudelijke bijdrage en reikt het CRa ruimtelijke en programmatische uitgangspunten aan, die passen bij het toekomstperspectief van de betreffende wijk.

Het zorgvastgoed ligt op strategische locaties die van belang zijn bij het scheppen van een gezond perspectief voor de wijk als geheel. Bovendien kan de herontwikkeling van de gebouwen worden gekoppeld aan andere urgente vraagstukken, zoals de verduurzaming van het vastgoed. Het CRa werkt hierin samen met de gemeente, het RVB, gebruikers (waaronder bewoners), omwonenden en andere belanghebbenden.

Op verzoek van de gemeente Eemsdelta en het RVB heeft het CRa allereerst een bijdrage geleverd aan het toekomstperspectief voor de twee aan elkaar grenzende woonzorgcentra BetingeStaete en Ede Staal Staetein Delfzijl Noord. Op dit moment verkent het CRa de herbestemmingsmogelijkheden van woonzorgcentrum De Zijlen in Appingedam.

Gebiedsbiografie

Grote thema’s als de versterkingsopgave, bodemverzilting, klimaatverandering en de energieopgave zullen leiden tot ingrepen met een directe impact op de fysieke leefomgeving van de jonge fusiegemeente Eemsdelta. Om deze veranderingen te laten aansluiten bij de geschiedenis en identiteit van het gebied, is op initiatief van het CRa een gebiedsbiografie opgesteld voor de gemeente. Deze biografie moet helpen om het huidige landschap en stedelijke ontwikkeling te identificeren en waarden te vangen vanuit historisch, landschappelijk en cultureel perspectief. De gebiedsbiografie draagt daarmee bij aan bewustwording, kennisopbouw en begrip van het gebied. Het eindresultaat dient zowel als inspiratiebron en als belangrijke drager voor toekomstige ruimtelijke ontwikkelingen. De gebiedsbiografie vormt daarmee één van de bouwstenen voor de omgevingsvisie van de gemeente. Binnen de gebiedsbiografie is daarbij specifiek aandacht besteed het beschermde stadgezicht van Appingedam, wat heeft geleid tot een cultuurhistorische verkenning.
 

Kwaliteitsborging Loppersum

Een deel van het karakteristieke dorps- en stadsgezicht aan het Wijmerspad, de Nieuwe Tuinen en de Middenstraat in Loppersum is aangemerkt voor de sloop-nieuwbouw regeling van de overheid. De woningen aan deze straten kenmerken zich door indivudele bebouwing aan een lint, met variërende kavels en kavelvormen. In de sloop-nieuwbouw opgave wordt gezocht naar een aanpak die zoveel mogelijk aansluit bij de bestaande kwaliteiten en karakteristieken van het gebied. Momenteel worden en ruimtelijke analyses uitgevoerd en worden er gevel- en beeldkwaliteitsplannen opgesteld. Het College van Rijksadviseurs adviseert de gemeente bij dit traject en poogt hier lessen uit te trekken voor de aanpak van andere karakteristieke dorps- en stadsgezichten in het aardbevingsgebied.
 

Ontwerpend Onderzoek Flexwonen Bornholm

Bornholm is de meest noordelijke wijk van Delfzijl, die in de jaren 70 is aangelegd als onderdeel van een groot stadsuitbreidingsprogramma. Terwijl Bornholm buiten het aardbevingsdossier valt, spelen hier een groeiend aantal sociale en ruimtelijke opgaven. De relatieve luwte waarin dit deel van Delfzijl nu verkeert is het ideale moment om een plan te maken voor een vitale toekomst. Door middel van ontwerpend onderzoek is in kaart gebracht welke kansen er liggen voor de wijk en hoe noodzakelijke ingrepen zoals de renovatie en verduurzaming van corporatiebezit in de wijk gekoppeld zouden kunnen worden aan andere ruimtelijk opgaven in het gebied. Deze verkennende ruimtelijke studie heeft geresulteerd in een aantal aanbevelingen voor vervolg-onderzoek met als doel een gezamenlijke visie te ontwikkelen op de toekomst van de wijk.