Geef architect fundamentele rol in versterkingsopgave Groningen
Doordat architecten op dit moment geen fundamentele positie in de versterkingsopgave in Groningen hebben, wordt hun vakmanschap onvoldoende benut en maken ze voor bewoners, eigenaren en de overheid nu niet het verschil.
De focus ligt op snelheid en budget. Maar echt wezenlijke onderwerpen als oog voor de unieke landschappelijke en monumentale kwaliteiten van het gebied, de economische potenties, energietransitie, gebruik van duurzame bouwmaterialen en klimaatbestendigheid komen slechts beperkt aan bod. Architecten zijn in staat om een ontwerp in een ruimtelijke context te plaatsen, bovendien zijn zij opgeleid om van de start van een ontwerp tot aan de oplevering bewoners en opdrachtgevers te begeleiden.
De Rijksbouwmeester hoort in de praktijk regelmatig spanning tussen kwaliteit en snelheid als een argument om kwalitatieve doelstellingen naar beneden bij te stellen.
Francesco Veenstra: “Het is een gemiste kans als de versterkingsoperatie niet gepaard gaat met een kwaliteitsimpuls die aansluit bij de eigenheid en logica van het gebied. En daarmee ook van toegevoegde waarde is voor toekomstige generaties. Dit vraagt om professionele begeleiding van bewoners en eigenaren in een gebied waar wordt gebouwd met een verleden en waar tegelijkertijd de toekomst wordt vormgegeven. Geef architecten daarom een fundamentele rol in de versterkingsopgave. ”
Aanbevelingen op drie schaalniveaus
Volgens de Rijksbouwmeester moet de ruimtelijke kwaliteit, ondanks de tomeloze inzet, kennis en kunde van alle betrokken partijen, beter worden geborgd in de ambities en processen rondom de versterking. Dat is een opgave op drie schaalniveaus: de woningen, de wijk en het gebied. De Rijksbouwmeester doet daarom een aantal aanbevelingen aan staatssecretaris Vijlbrief van Mijnbouw.
Op het niveau van het gebied:
- Voeg een onafhankelijke ruimtelijke denker toe aan het team van de NCG, naar voorbeeld van de Rijksbouwmeester, de Politiebouwmeester of de Spoorbouwmeester. Hiermee versterkt de organisatie haar kennis als grote opdrachtgever.
- Maak een dergelijke versterkingsbouwmeester verantwoordelijk voor inhoudelijke sturing binnen het gebiedsgerichte werken in de NCG.
- Zet een Atelier Versterking op waar innovatie een plek krijgt en leerervaringen gebundeld en gedeeld worden. Veranker de werkwijze met de gebiedsbiografie.
- Laat de versterking bijdragen aan de concurrentiekracht van het gebied, formuleer een dubbeldoelstelling (zoals Ruimte voor de Rivier).
Op het niveau van het dorp/wijk:
- Stel een beproefde werkwijze op als plan van aanpak waarin werkzaamheden, procesafspraken en verantwoordelijkheden worden vastgelegd. Zorg daarbij voor regelmatige reflectiemomenten om de processen steeds verder te verbeteren.
- Lever een bijdrage aan de dorpsvisies in het licht van de versterkingsopgave: kan de openbare ruimte worden versterkt, klimaatadaptatie, energietransitie, jongerenhuisvesting, voorzieningen, etc. Verbind de versterkingsprojecten en de reguliere projecten met elkaar.
- Werk samen met mede overheden om ervoor te zorgen dat de kaders, randvoorwaarden en kwaliteitsborging op niveau zijn. Hierbij gaat het bijvoorbeeld om omgevingsvisies, welstandsnota’s, gebiedsvisies, gebiedsbiografieën, ontwikkelkaders etc.
- Binnen de dorpenaanpak articuleert de versterkingsarchitect de brug tussen de versterking en de dorpsontwikkeling.
Op het niveau van de woning:
- Zet de architect in als adviseur en vertrouwenspersoon gedurende het hele versterkingstraject van een woning of woningbouwproject.
- Oormerk binnen de integrale versterkingsbudgetten het budget dat beschikbaar is voor de architect.
- Stel (in overleg met de branche- en beroepsverenigingen) een referentiecontract op waarin werkzaamheden, procesafspraken en verantwoordelijkheden worden vastgelegd.
De Rijksbouwmeester wil over de aanbevelingen met staatssecretaris Vijlbrief van Mijnbouw in gesprek.
