Actieve rol van het Rijk nodig in grote transities
Op welke manier kunnen stad en cultuurlandschap meebewegen naar een duurzame toekomst? Hierover ging de werkconferentie ‘Nederland veranderd/t’, op 3 december 2018 in Rotterdam. De conferentie werd afgesloten met een debat over de energietransitie, klimaatadaptatie en landbouw, waaraan onder meer Minister Van Engelshoven (OCW) en Rijksadviseur Berno Strootman deelnamen.
Minister Van Engelshoven en Rijksadviseur Berno Strootman waren het eens over het grote belang van het Nederlandse landschap. Van Engelshoven: “Landschap, daar werd vroeger nog wel eens letterlijk overheen gewalst”. Het landschap is letterlijk de onderlegger voor de grote transities, maar zou niet de onderliggende partij moeten zijn. Integendeel, het landschap zou als “het grootste monument van Nederland moeten gelden, waarvoor we ons blijvend moeten inzetten”, aldus Strootman. De grote waarde van het landschap wordt in de beleidsbrief ‘Erfgoed Telt’ van het Ministerie van OCW, onderkend.
Energietransitie
Er komen enorme ontwikkelingen op het landschap af, zoals de energietransitie. Op de vraag welke invloed die transitie zal krijgen stelde Strootman dat voor het inrichten van de leefomgeving voor de opwekking, transport en opslag van energie een ruimtelijke visie op nationaal niveau nodig is. Daarin zou de energie-opgave met andere opgaven moeten worden geïntegreerd. “Nederland is te klein voor monofunctionele oplossingen. Om een integrale aanpak af te dwingen hoeven we niet terug naar een top-down benadering. Het Rijk zou wel aan tafel moeten zitten in de regio en daar een actieve rol moeten spelen.”
Minister Van Engelshoven is van mening dat de verbindende waarden van erfgoed zich ervoor lenen om mensen mee te krijgen in de transitie: “Het Nederlandse landschap is het grootste erfgoed dat we hebben, zeker in omvang.” Volgens Strootman is er echter een actieve houding nodig, om het landschap in ere te houden, ook van het ministerie van OCW. “Als je ziet wat een geweld er aankomt dan is er voldoende legitimatie voor het Rijk om zich bezig te houden met het landschappelijk erfgoed en zelf met een visie te komen. Het Rijk stelt zich nu te bescheiden op.”
Verhouding tussen stad en land
Eveline van Leeuwen, hoogleraar Urbane Economie van de Wageningen Universiteit, wees hiernaast op de verhouding tussen stad en land in het aangaan van de transities zoals in de energie: “Stad en land hebben elkaar nodig. Grote steden worden voor hun energietransitie afhankelijk van kleine buurgemeenten. Ook op grotere schaal zijn de verschillen groot. Kijk naar nationale spreiding van energieverbruik. Wat kan een regio dan zelf en wat komen ze tekort aan capaciteit, waarbij ze hulp van andere regio’s nodig hebben.” Marte Kappert van 7 Zebra’s, een ‘creatief adviesnetwerk voor maatschappelijke uitdagingen’ stelde dat veel meer gebruik moet worden gemaakt van de kennis van bewoners bij de energietransitie.
Op de vraag of het behalen van de benodigde besparingen en verduurzaming wel haalbaar is, antwoordde Berno Strootman: ”Ik ben heel optimistisch gestemd, maar tegelijkertijd maak ik me zorgen over het landschap. We zijn op een punt beland dat het alleen maar beter kan worden. Ik ben daarom ook heel blij met de Landbouwvisie van Carola Schouten, Minister van LNV, die streeft naar een omslag naar kringlooplandbouw in 2030. Nu hebben we nog instrumenten nodig waarmee we de visie concreet kunnen maken. Daar hebben we ontwerpkracht bij nodig en een actieve opstelling van het Rijk.”
Nederland veranderd/t
De werkconferentie ‘Nederland veranderd/t’ werd georganiseerd door de Rijksdienst Cultureel Erfgoed op 3 december. Behalve aan het afsluitend debat, leverde het College van Rijkadviseurs een bijdrage in de vorm van de tentoonstelling en een gesprek over de prijsvraag ‘Brood en Spelen’. Berno Strootman presenteerde zijn visie op, en nam deel nam deel aan het gesprek over ‘Een duurzame ontwikkeling van stad en platteland’ en Rijksbouwmeester Floris Alkemade gaf in zijn lezing ‘Een wereld te winnen’ een doorkijk naar een mooier, hechter en schoner Nederland. Op 18 december verschijnt een e-magazine met een terugblik op het congres.